ERKEN GEBELİK DÖNEMİ ULTRASONOGRAFİSİ (4.-10. haftalar arası)

Geçmişte, gebeliğin ilerleyen dönemlerine kadar, annenin sağlığı, gebeliğin gidişatı ve bebeğin iyilik hali ile ilgili yorum yapılamazken, günümüzde ultrasonografi teknolojisindeki gelişmeler sayesinde erken dönemde gebeliğin gelişimi kolaylıkla izlenebilir. Normal gebelikler ile anormal gebeliklerin ayrımı ultrasonografi teknikleri sayesinde erkenden yapılabilir.

Erken gebelikte , ultrasonografi sayesinde, normal rahim içi gebelik, dış gebelik veya boş gebelik ayrımı, düzenli klinik takip ve tahliller de kullanılarak yapılabilir.

Erken gebelik ultrasonografisi olarak adlandırılan inceleme; ilk trimesterda yapılan incelemedir. Karından veya vajinal yolla bu tetkik yapılabilir.  Transvajinal ultrasonografi karından yapılan ultrasonografiye göre daha net ve erken dönemde görüntü verir. Bu dönemde yapılan transvajinal ultrasonografinin gebelik üzerinde olumsuz etkisi yoktur. Kullanılan ultrason cihazı ne kadar kaliteli ise elde edilen görüntü de o derece kaliteli olur.

Erken Gebelik Dönemi Ultrasonografisi Hangi Durumlarda Yapılır?

Erken gebelik ultrasonografisi:

  • Adet gecikmesi varlığında, kan tahlili sonuçları gebeliği destekliyorsa, gebeliğin tanısının konması
  • Gebelik yaşının adet gecikmesi ile uyumlu büyüklükte olup olmadığının kontrol edilmesi
  • Gebelik kesesi ve embriyo gelişiminin izlemi
  • Dış gebelik veya boş gebelik gibi durumların tanısı ve takibi
  • İnfertilite(kısırlık) tedavisi görenlerde embriyo sayısının saptanması
  • Kanaması olan hastalarda; düşük tehditinin ciddiyeti, gebelik kesesinin durumu, embriyonun canlılığının kontrol ve takibi

Yumurtlama (ovülasyon) her kadında adet döngüsünün tam ortasında gerçekleşmez. Bu nedenle adet gecikmesi ile gebelik yaşı birebir uyumlu olmayabilir. Bu gebeliğin anormal olduğu anlamına gelmez. Gebelik kesesinin gelişimi ve embriyonun büyümesi ultrasonografi ile takip edilir ve gebelik yaşı bu takibe göre belirlenir.

Erken Gebelik Dönemi Ultrasonografisinde Hangi Yapılar Değerlendirilir?

Endometrial kalınlaşma


Gebeliğin ilk ultrasonografik bulgusu, rahim iç duvarının kalınlaşmasıdır. Endometriumun kalınlaşması boş gebelik ve dış gebelikte de görülebilir. Bu sebeple kanda BHCG değerlerinin takibi de göz önünde bulundurulmalıdır.

 Gebelik kesesi 

Gebelik kesesi endometriumun içinde yuvarlak siyah bir oluşum olarak görünür. Bu siyah oluşumun çevresinde beyaz bir çeper olması gebeliğin normal rahim içi bir gebelik olduğunu düşündürür. Dış gebelik varlığında da benzer şekilde yalancı kese görülebilir ve normal bir gebelik kesesi ile karıştırılabilir. Kesenin sınırlarının düzgün olarak izlenmesi normal bir gebelik lehine yorumlanır. Gebelik kesinin sınırlarının düzensiz olması ya da kesenin rahim içinde aşağıda yerleşmesi olumsuz bir bulgudur(Gebeliğin düşükle sonuçlanabileceği şeklinde yorumlanabilir).

Transvajinal US için beta HCG 2000-3000 mIU/mL ise intrauterin gebelik kesesi izlenmesi beklenir. Beta HCG 2000-3000 mIU/ mL arasındayken uterus boşsa her 1 canlı gebeliğe karşı 19 dış gebelik, 38 canlı olmayan intrauterin gebelik izlenir. Bu grupta canlı intrauterin gebelik olasılığı %2’dir. Dolayısıyla stabil hastada kesin tanıya varana kadar beta HCG ve US izlemi  doğru bir yaklaşımdır.

Gebelik yaşının saptanmasında gebelik kesesi 6. haftaya kadar kullanılabilir. Abdominal yoldan yapılan ultrasonografide gebelik kesesi yaklaşık 1 hafta daha geç görülebilir. Bu aşamada transvajinal ultrasonografi ile tanı konup, takip yapılabilir.

Yolk kesesi

Gebelik kesesi ortaya çıktıktan kısa bir süre sonra yolk kesesi (yolk sac) adı verilen oluşum ortaya çıkar. Yolk kesesi gebelik kesesi içinde, gebeliğin yaklaşık 5. haftasında izlenebilir.

Gebelik kesesi çapı transvajinal ultrasonografide 10 milimetreye, karından yapılan ultrasonografide ise 20 milimetreye ulaştığında yolk kesesi izlenmelidir. Yolk kesesinin izlenmesi boş gebelik olmadığını kanıtlar.

Gebelik kesesi 13 milimetreden büyükse ve yolk kesesi transvajinal yolla görülmüyorsa, bu durum olumsuz bir bulgudur ve erken gebelik kaybı ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Embryo


Yolk kesesinin izlenmesinden çok kısa bir süre sonra bu kesenin alt kenarında bir kalınlaşma şeklinde embryo görülmeye başlar. Bu oluşuma fetal kutup (fetal pol) adı verilir

Gebelik kesesi çapı 16-18 milimetreye ulaştığında embriyo görülebilir hale gelir. Gebelik kesesi 20 milimetreden büyük olduğu halde embriyonun görülmemesi olumsuz bir bulgudur ve erken gebelik kaybı ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Kalp Atımı

Embriyo 5 mm ve üstü uzunluğunda iken karından yapılan yüksek çözünürlüklü ultrason ile bebeğin kalp atımları, embriyonik yapı içinde kıpırtı şeklinde izlenebilir. Bu dönem 6. haftaya denk gelir. Vajinal yoldan yapılan ultrasonda embriyo 2-4 mm uzunluğunda iken de kalp atımları izlenebilir. Bu kadar erken dönemde kalp atımlarının izlenememesi gebeliğin anormal olduğu anlamına gelmez. Böyle bir durumda yaklaşık 1 hafta sonra tekrarlanan ultrasonografik incelemede sağlıklı bir gebelikte fetal kalp atımları izlenebilmelidir.

Gebelik haftası ilerledikçe; 8. Hafta civarında bebek ani ve hızlı sıçrama hareketleri yapmaya başlar. 9. Haftada kol ve bacak taslakları belirginleşir. 10. Haftada yüzü belirginleşmeye başlar ve yolk kesesi kaybolur. 11. Haftada plasenta belirginleşir.